Yılan ve Akrep Sokması
11 Eylül 2025

Yılan ve Akrep Sokması

1. Tanım


Yılan ya da akrep sokması, bu canlıların zehirli olan türleri tarafından deriden zehir enjekte edilmesiyle oluşan tehlikeli bir durumdur. Zehir, dokulara, sinir sistemine, kan damarlarına veya solunum yollarına zarar verebilir. Türkiye’de zehirli yılan ısırıkları, akrep sokmaları özellikle sıcak aylarda ve kırsal bölgelerde daha yaygındır.

2. Teşhis, Belirti ve Bulgular


2.1. Teşhis

Teşhis çoğunlukla kişinin durumu, sokmanın oluştuğu yer, sokan canlının türü ve sokmadan sonra geçen süreye bakılarak konur. Laboratuvar testleriyle;

  • Kan değerleri (tam kan sayımı),
  • Böbrek ve karaciğer fonksiyon testleri,
  • Kan pıhtılaşma (koagülasyon) düzeyleri gibi ölçümler yapılır.
  • Zehirin sinir toksik etkisi varsa solunum ve nöromüsküler muayene de gerekir.

2.2. Belirti ve Bulgular


Yılan sokmasından sonrası ortaya çıkabilecek başlıca belirtiler şunlardır:

  1. Isırılan yerde iki delik izi ve şişlik oluşur.

  2. Ağrı, morarma ve kızarıklık görülebilir.

  3. Baş dönmesi, bulantı ve terleme yaşanabilir.

  4. Nefes darlığı veya bayılma hissi gelişebilir.

Akrep sokmasından sonrası ortaya çıkabilecek başlıca belirtiler şunlardır:

  1. Sokma bölgesinde ağrı, yanma ve şişlik

  2. Terleme, bulantı, kusma

  3. Kas krampları, baş dönmesi

  4. Nefes darlığı veya bayılma hissi

3. Korunma Yöntemleri


Yılan ve akrep sokmaları riskini azaltmak için şunlara dikkat edilmelidir:

  1. Özellikle sıcak ve kurak havalarda, yılan akrep aktivitesinin yüksek olduğu yerlerde uzun pantolon, kapalı ayakkabı giyinmelidir.

  2. Çalı, taş altları, odun yığınları, kaya oyukları gibi yılan/akrep yuvası olabilecek yerlerden uzak durulmalı.

  3. Ev çevresi temiz tutulmalı, fare kemirgen kontrolü yapılmalı (çünkü bunlar yılanların besin kaynağı olabilir). Kapı ve pencerelerde boşluk bırakmamak önleyici olur.

  4. Kamp, tarlada çalışmak gibi açık alan aktivitelerinde dikkatli olunmalı; çocuklar tek başına bırakılmamalı.

  5. İlk yardım eğitimi almak; doğru ve hızlı ilk yardım uygulamaları konusunda bilgi sahibi olmak önemli. Yanlış uygulamalar (turnike, ağızla emme, yoğurt, diş macunu sürme gibi) zarar verebilir.

4. Tedavi Yöntemleri


4.1. İlk Yardım


Yılan Sokmasında Ne Yapmalı:

  1. Isırılan kişi sakinleştirilmeli ve mümkün olduğunca hareket ettirilmemelidir.

  2. Isırık kalp seviyesinin altında tutulmalı, böylece zehrin yayılması yavaşlatılabilir.

  3. Isırık bölgesine buz uygulanmamalı, turnike yapılmamalıdır.

  4. Isırık bölgesindeki sıkı kıyafetler ve takılar çıkarılır.

  5. Isırık bölgesine dokunulmamalı veya yıkanmamalıdır. Bu durum zehirlenmeyi arttırabilir.

  6. En kısa sürede sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Akrep Sokmasında Ne Yapmalı:

  1. Sokulan bölge temizlenmeli ve üzerine soğuk kompres uygulanmalıdır.

  2. Yara üzerine hiçbir girişimde bulunulmaz (kesilmez, emilmez, vb.).

  3. Isırık yerine alttan veya üstten turnike uygulanmaz.

  4. Kişi sakinleştirilmeli ve hareket ettirilmemelidir.

  5. En kısa sürede sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

4.2. Profesyonel Tıbbi Müdahale

  • Sağlık kuruluşuna hızlıca gidilmeli. Akrep ya da yılanın türü biliniyorsa bildirilmelidir, çünkü hangi tür antivenom gerektiği buna bağlı olabilir.

  • Veriler ve belirtiler değerlendirilerek antivenom uygulanması kararı verilir. Antivenom, toksinleri nötralize eder ve sistemik etkileri durdurmaya yardımcı olur.

  • Destekleyici tedavi: ağrı kontrolü, sıvı tedavisi, tetkikler (böbrek, karaciğer fonksiyonları, kan sayımı), oksijen desteği gerekebilir.

5. Genel Uyarılar

  1. Yılan ve akrep sokmalarında erken müdahale hayati önem taşır.

  2. Sokma durumunda paniğe kapılmadan sakin olunmalı ve derhal sağlık kuruluşuna gidilmelidir.

  3. Korunmak için doğada dikkatli olunmalı, uzun giysiler tercih edilmeli ve ayakkabı giyilmelidir.