KUDUZ NEDİR?
Kuduz, enfekte hayvanların tükürüğüyle insanlara geçen ve tedavi edilmezse ölüme yol açabilen bir virüs hastalığıdır. Özellikle köpek, kedi, tilki, yarasa gibi hayvanların ısırması ya da tükürüğünün açık yara ile temas etmesiyle bulaşabilir.
Kuduz hastalığı erken müdahale edilmesi zorunlu bir hastalıktır. Kuduz belirtileri ve semptomlarının görülmeye başlandığı hemen her vakada hastalık bireyin ölümüne neden olur.
Ülkemizde kuduza yakalanma ve bulaştırma olasılığı en yüksek türler arasında at, eşek, inek, keçi, kedi, ve köpek gibi evcil hayvanlar ile ayı, çakal, domuz, kirpi, kokarca, köstebek, kurt, tilki, sansar, yarasa gibi yabani hayvanlar bulunur.
Belirtiler;
Kuduzun belirtileri genelde ısırıldıktan ya da virüs bulaştıktan birkaç hafta ya da ay sonra çıkar. Başlangıçta grip benzeri şikâyetler olabilir, ardından daha ciddi durumlar yaşanabilir. Yaygın belirtiler şunlardır:
Isırılan yerin çevresinde kaşıntı, yanma ya da karıncalanma hissi
Ateş, halsizlik, baş ağrısı
Bulantı, kusma
İlerledikçe su görmekten korkma (hidrofobi)
Kaslarda spazm, nöbet
Sinirlilik, huzursuzluk
Yutma güçlüğü, ağızda tükürük birikmesi
Bilinç kaybı, kafa karışıklığı
Felç, koma durumu
Herhangi bir hayvan tarafından ısırılan bireyler, her şart altında bu hayvanın kuduz olma riskini göz önüne almadan acil tıbbi yardım almalıdır.
Bireyin yaralarına ve maruziyetin meydana geldiği duruma bağlı olarak, tıbbi yardımı sağlayan tıp uzmanı kuduzun önlenmesi için uygun tedavinin ne kadar süreceğine karar verecektir.
Ayrıca, birey ısırılıp ısırılmadığından emin olmadığı durumlarda da mutlaka tıbbi yardıma başvurmalıdır.
Kuduz Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
Kuduz bir hayvan tarafından ısırılan bir bireye kuduz virüsünün bulaşıp bulaşmadığını belirtiler ortaya çıkmadan önce öğrenmenin bir yolu yoktur.
Kuduz belirtilerinin ortaya çıkması da çok geç kalındığı anlamına gelmektedir. Bu nedenle, eğer doktor bireyin virüse maruz kalma olasılığı olduğunu düşünüyorsa, kuduz virüsünün vücutta yayılmasını önlemek için bireye uygun tedavi olarak kuduz aşısı uygulayacaktır.
Ülkemizde bu tür bir risk altında olan bireylere kuduz aşısı yapılması zorunludur. Kuduz aşısına başladıktan sonra, hepsinin tamamlanması için durumun takibi de zorunludur.
Kuduz Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?
PROFİLAKSİ (KORUNMA YAKLAŞIMLARI)
Kuduz hastalığı ölümcül olabilir ama önlem alarak korunmak mümkündür.
Korunmanın iki yolu vardır:
Temas öncesi korunma: Kuduzla karşılaşmadan önce yapılan koruma,
Temas sonrası korunma: Kuduzla karşılaştıktan sonra yapılan koruma.
Temas Öncesi Profilaksi (Önceden Korunma)
Bu, henüz kuduz riski ile karşılaşmamış kişilerin, iş ya da yaşam koşulları nedeniyle kuduzla karşılaşma olasılığı yüksek olduğunda yapılan koruma yöntemidir.
Kimler yaptırmalı?
Veteriner hekimler, hayvan bakıcıları, hayvan barınaklarında çalışanlar gibi hayvanlarla sık çalışan kişiler.
Doğa yürüyüşçüleri, mağara keşfi yapanlar ya da yabani hayvanlarla temas riski olan meslek ya da hobileri olanlar.
Kuduzun yaygın olduğu bölgelere uzun süreli ya da sağlık hizmetine ulaşılması zor bölgelere seyahat edenler.
Nasıl uygulanır?
Aşı yapılır. Türkiye’de temas öncesi profilaksi için genelde 3 doz aşı verilir: 0., 7. ve 21. ya da 28. günlerde.
Eğer kişi bağışıklık sistemi zayıfsa (örneğin başka bir hastalığı varsa), bazen ek doz gerekebilir.
Temas Sonrası Profilaksi (Riskli Temastan Sonra Yapılan Korunma)
Kuduz hastalığı, sinir sistemi etkilenip belirtiler başladıktan sonra genellikle ölümle sonuçlanır. Yani “belirti sonrası” tedavi pek başarılı olmaz. Eğer kuduz riski taşıyan bir hayvan ile temas edilmişse (ısırık, tırmalama, salya ile açık yara teması gibi), hemen harekete geçmek şarttır. Bu sayede hastalığın başlaması önlenebilir.
Hayvan Isırması Sonrası Ne Yapılmalıdır?
Isırıldıktan hemen sonra yarayı temizleyin:
Isırılan yeri en az 5-10 dakika boyunca bol sabunlu suyla dikkatlice yıkayın. Ardından alkol veya başka bir antiseptik sürün. Yaranın üstünü bandajla kapatmaktan kaçının.
Hemen doktora gidin:
Doktor size, sizi ısıran hayvanın ne tür olduğunu, evcil mi yoksa yabani mi olduğunu, aşılarının tam olup olmadığını ve ısırmadan sonra hayvanın nasıl davrandığını soracaktır. Hayvan yakalanıp yakalanmadığı da önemli bir bilgidir.
Aşınızı yaptırın:
Doktorunuzun önerdiği programa göre kuduz aşısı olmalısınız. Genellikle 0., 3., 7. ve 14 veya 28. günlerde toplam 4 doz yapılır. Duruma göre doz sayısı değişebilir. Isırık ciddi ve hayvan şüpheliyse, koruyucu antikor (kuduz immünglobulini) de verilebilir.
Ek korumalara dikkat edin:
Yara çok kirliyse veya derinse doktor antibiyotik verebilir. Ayrıca tetanos aşısı durumunuz kontrol edilir ve gerekirse tetanos koruması sağlanır.
Hayvanı gözlemleyin (mümkünse):
Isıran hayvan köpek veya kedi ise 10 gün boyunca gözlem altında tutulabilir. Eğer hayvanda kuduz belirtileri ortaya çıkarsa, tedavi planı buna göre değişir.
Kuduzdan Korunmak İçin Nelere Dikkat Etmeliyiz?
Evcil hayvanlarınıza düzenli aşı yaptırın: Özellikle kedi, köpek ve gelincik gibi hayvanların kuduz aşısını ihmal etmeyin. Bu hem onların sağlığı hem sizin güvenliğiniz için önemlidir.
Sokakta başıboş hayvanlarla temas etmeyin: Tanımadığınız, sahipsiz veya yabani görünen hayvanlara yaklaşmayın; onları sevmeye ya da beslemeye çalışmayın.
Yaban hayvanlarını beslemeyin: Doğada yaşayan hayvanlarla temas, fark etmeden virüs taşıma riskini artırabilir.
Isırık veya tırmalamada hızlı davranın: Böyle bir durumda hemen bol sabunlu suyla yıkayın ve en yakın sağlık kuruluşuna başvurun. Gecikmeden yardım almak çok önemlidir.
Kuduzun yaygın olduğu yerlere giderken dikkatli olun: Böyle bölgelere seyahat ediyorsanız önceden doktorunuza danışarak koruyucu aşı yaptırabilirsiniz.
Şüpheli hayvanları yetkililere bildirin: Garip davranışlar sergileyen ya da saldırgan olan hayvanları belediye ya da ilgili birimlere haber verin.
Evcil hayvanınızı dışarıda başıboş bırakmayın: Onları kontrollü bir şekilde gezdirin, böylece yabani hayvanlarla temas riskini azaltırsınız.
Kuduz şüphesinde hemen hastaneye gidin: Özellikle acil durumlarda, en yakın acil servise başvurmak gerekir. Kuduz çok hızlı ilerleyebilen bir hastalıktır; ısırılma ya da tırmalama sonrası zaman kaybetmeden doktora görünmek hayati önem taşır.
KUDUZ HAKKINDA SIKÇA SORULAN SORULAR
Kuduz Hastalığının Belirtileri ve Ortaya Çıkma Süresi Nedir?
Kuduz genellikle önce ateş, baş ağrısı, yorgunluk ve ısırılan yerde karıncalanma gibi belirtilerle başlar. Sonra su içmekten korkma, kasların istemsiz kasılması, bilinç değişiklikleri ve felç gibi ciddi sorunlar ortaya çıkar. Kuduzun belirtileri genellikle 20 ila 60 gün arasında ortaya çıkar. Bu süre kişinin bağışıklığına ve virüsün vücuda giriş yerine göre değişebilir.
Hastalık Ne Kadar Ölümcül Bir Risk Taşır?
Eğer zamanında tedavi edilmezse kuduz hemen hemen her zaman ölümcül olur. Virüs beynimize zarar verir ve nefes almamızı zorlaştırır, bu da ölümü kaçınılmaz yapar.
Kuduz Şüphesiyle Hangi Tıbbi Birime Başvurulmalıdır?
Kuduz şüphesi varsa en kısa zamanda hastaneye gidip enfeksiyon hastalıkları veya acil servise başvurmalısınız. Isırıldıktan sonra hızlıca doktora görünmek çok önemlidir.
Kuduz Virüsünün Bulaşma Yolları Nelerdir?
Kuduz, hasta hayvanların ısırması, tırmalaması ya da tükürüğünün açık yara ile temas etmesiyle bulaşır. En çok köpekler, yarasalar, tilkiler ve rakunlar bu virüsü taşır.
Kuduzun Isırma Dışındaki Bulaşma İhtimali Nedir?
Nadir durumlarda, enfekte hayvanın tükürüğü açık yara veya mukozaya temas ederse kuduz bulaşabilir. Ancak en yaygın bulaşma şekli ısırık yoluyla olur.
Kuduz Bulaşıcı Mıdır ve Hastalık Ne Kadar Sürede Teşhis Edilir?
Kuduz genellikle hasta hayvanlardan insana bulaşır, insandan insana bulaşması çok nadirdir. En yaygın bulaşma yolu ısırıkla olur. Kuduz hastalığı genellikle 1 ila 3 ay içinde belirtilerini gösterir. Ancak bazı durumlarda bu süre daha kısa ya da uzun olabilir.
Kuduz Hastalığının Kuluçka Süresi Ne Kadardır?
Kuduzun kuluçka süresi genellikle 1 ila 3 ay arasındadır. Nadiren virüs, vücuda girdikten sonra birkaç gün içinde ya da 1 yıla kadar gecikmeli belirtiler gösterebilir.
Kuduz Hastalığının Kesin Bir Tedavisi Var mı?
Virüs merkezi sinir sistemine ulaştıktan sonra kesin bir tedavi yoktur. Ancak erken aşamada yapılan aşı ve immünglobulin tedavisi hastalığın önlenmesini sağlar.
Kuduz Aşısı Kaç Gün İçinde Yapılmalıdır?
Kuduz riski taşıyan bir hayvan ısırdıktan sonra aşı en kısa sürede, ideal olarak ilk 24 saat içinde yapılmalıdır. Aşının gecikmesi hastalığın gelişme riskini artırır.
Kuduz Aşısının Yan Etkileri Var mıdır?
Kuduz aşısı genellikle güvenlidir. Ama bazı kişilerde aşı yapılan bölgede ağrı, kızarıklık, hafif ateş ve baş ağrısı gibi hafif yan etkiler olabilir.
Daha Önce 3 Doz Kuduz Riskli Temas Sonrası Profilaksi Uygulanan Kişi Yeniden Riskli Temasa Maruz Kalırsa Ne Yapılmalıdır?
Kişide bağışıklık sistemini baskılayacak bir durum yoksa ve vahşi hayvan tarafından ısırılmamışsa aradan geçen süreye bakılmaksızın temas sonrası 0 ve 3. günlerde aşı uygulanır.
5 Yıl Önce Tam Doz Kuduz Profilaksisi Uygulanan Kişi Yeniden Kuduz Riskli Temasa Maruz Kaldığında Ne Yapılmalıdır?
Bağışıklık sistemi baskılanmış ve vahşi hayvan tarafından ısırılmamışsa temas sonrası 0 ve 3. günlerde aşı uygulanır.
Temas Öncesi Profilaksi Kapsamında 10 Yıl Önce Aşılanmış Bir Kişinin Kuduz Riskli Teması Halinde Daha Önce Profilaksi Alanlarda Aşı Uygulamaları Şemasının Yapılması Uygun Mudur? (Arada Rapel Uygulanmamış).
Aşı yapıldığı belgelenebiliyorsa ve kişide bağışıklığı baskılayacak bir durum yoksa vahşi hayvan ısırığı olmamışsa 0. ve 3. günlerde aşı yapılır.
Bir Kişi Kuduz Profilaksisi Almakta İken Tekrar Kuduz Riskli Temasa Maruz Kalırsa Ne Yapılır?
İkinci temasta immünglobulin gerektirip gerektirmediği değerlendirilir. Aşılama başlayalı bir haftayı geçmişse, aşı şemasına devam edilir. İmmünglobulin gerekiyorsa ve ilk aşıdan sonra bir hafta içindeyse immünglobulin uygulanır.
Kanser Tedavisi Gören Kişinin Kuduz Riskli Temasa Maruz Kalması Durumunda Aşı ve Serum Yapılmalı Mıdır?
Evet.
Kediden Kuduz Bulaşır mı?
Kuduz virüsü taşıyan bir kedi, ısırık veya tükürük yoluyla insana bulaşabilir. Özellikle sokak kedilerinde bu risk daha fazladır. Kedi tırmalaması, eğer kedinin tükürüğü açık yara ile temas ettiyse kuduz bulaşabilir. Ancak sadece tırmalama tek başına her zaman kuduz riski taşımaz. Aşıları düzenli yapılan ve dışarı çıkmayan ev kedilerinin kuduz olma riski çok düşüktür. Ancak dışarı çıkan ve aşılanmamış kedilerde risk vardır.
Evcil Hayvanların Kuduz Riski ve Korunma Yöntemleri Nelerdir?
Aşılanmamış evcil hayvanlar, kuduz virüsü taşıyan hayvanlarla temas ederse kuduz olabilir. Bu yüzden köpek ve kedilerin düzenli olarak kuduz aşısı yapılması çok önemlidir.